Даноци на доход или директни даноци се:
Персонален данок на доход (ПДД) / Данок на личен доход (ДЛД)
Данок на добивка (ДД)
ПЕРСОНАЛЕН ДАНОК НА ДОХОД / ДАНОК НА ЛИЧЕН ДОХОД
Предмет на оданочување
Во периодот по донесување на новиот Закон за персонален данок на доход (ЗПДД), доходот на граѓаните се оданочува со персонален данок кој се плаќа годишно на приходите остварени во земјата и во странство како: лични примања од работен однос; пензии и инвалиднини; приходи од земјоделска дејност; приходи од стопанска и професионална дејност; приходи од имот и имотни права; и други видови приходи, како, приходите од авторски права и права од индустриска сопственост, од капитал, капиталните добивки и добивките од игри на среќа; приходите остварени со стекнување на хартии од вредност и учество во капиталот, без надомест и други приходи кои не се изземени од оданочување според ЗПДД и не се оданочени по основ на друг закон.
Од 2009 година, за приходите од земјоделска дејност, остварени како основна или како дополнителна дејност кои не се повисоки од 1,300,000 денари на годишно ниво, се пропиша паушално пресметување на данокот со примена на нормирани трошоци кои се одбиваат од износот на остварениот годишен приход во висина од 80%, или доколку приходите од земјоделска дејност се остваруваат како основна дејност на даночниот обврзник и не се поголеми од 300,000 денари на годишно ниво, целосно се ослободуваат од оданочување.
Даночен обврзник
Обврзник на данокот на доход е секое физичко лице резидент на Република Македонија за доходот што го остварува во земјата и во странство.
Обврзник на данокот на доход за приходите од самостојна дејност е трговец-поединец, како и физички лица кои се занимаваат со земјоделска дејност, со занаетчиска дејност и лица кои вршат услуги или слободни занимања, кои остваруваат приходи од вршење на дејност и кои не се сметаат за трговци.
Обврзник на данокот на доход е и физичко лице кое не е резидент на Републиката за доходот што е остварен на територијата на Републиката.
Даночен период
Период за кој се пресметува персоналниот данок на доход е една календарска година.
Даночна основа
При утврдување на даночната основа остварените приходи и расходи се пресметуваат на готовинска основа. За случаи пропишани со ЗПДД, за одредување на даночната основа остварениот приход може да се намали за нормирани трошоци.
Физички лица кои покрај приходите по основ на плата, пензија или по основ на вршење на стопанска дејност, оствариле и некои други приходи, имаат обврска да поднесат Годишна даночна пријава (ГДП). Иако ваквата обврска потекнува од времето на донесување на ЗПДД, бројот на поднесени ГДП се зголемува во последните години од 10,242 поднесени пријави за 2004 година на 176,530 доброволно поднесени пријави за 2012 година.
Даночни стапки
Се до 1 јануари 2007 година персоналниот данок на доход со кој се оданочува доходот на граѓаните, се пресметуваше со примена на прогресивни даночни стапка:
од 1994 до 2000 година, остварениот доход до висината на 2 просечни месечни плати (МПП) се оданочуваше по стапка од 23%; доходот над 2 до 5 МПП по стапка од 27%, и доходот остварен над 5 МПП по стапка од 35%. Даночната основа за остварениот доход по сите основи се намалуваше за ¼ од износот на МПП остварена во Република Македонија
од 2001 година до 2004 година, доходот остварен во годината во износ до 360,000 денари се оданочуваше по стапка од 15%, а доходот над 360,000 денари по стапка од 18%. Даночната основа за остварениот доход по сите основи се намалува за личното ослободување од 30,000 денари, кое се валоризира со коефициентот на пораст на МПП остварена во претходната година.
Од 2005 година до 2006 година, оданочувањето на доходот на граѓаните се врши повторно на три нивоа: доходот остварен во годината до 360,000 денари се оданочува со стапка од 15%, доходот, од 360,000 денари до 720,000 денари по стапка од 18%, и доходот над 720,000 денари по стапка од 24%. и се користи даночно ослободување од ревалоризирани 30,000 денари.
Од 1 јануари 2007 година, се воведува пресметување на персоналниот данок со примена на пропорционална даночна стапка т.н. “рамен данок“. Во 2007 година, стапката на оданочување на доходот на граѓаните изнесува 12% и се применува намалување на даночната основа од ревалоризирани 30,000 денари.
Од 2008 година, стапката на оданочување на доходот на граѓаните се намалува и изнесува 10%. Од 1 јануари 2009 година со воведувањето на интегрираната наплата на данокот и придонесите од плата, даночната основа за остварениот годишен доход, се намалува за износот на даночното ослободување од 84,000 денари. Овој износ на почетокот на секоја наредна година се ревалоризира со коефициентот на пораст на просечната месечна нето-плата на вработените во РМ остварена во претходната година, според податоците на Државниот завод за статистика.
Од 01.01.2019 година во примена е новиот Закон за данок на личен доход (ЗДЛД) со кој се уредува оданочувањето на личниот доход на физичките лица, обврзникот за плаќање на данокот на личен доход, даночната основа за пресметување на данокот на личен доход, даночните стапки, роковите за плаќање на данокот на личен доход, како и други прашања кои се значајни за утврдување и плаќање на данокот на личен доход.
За повеќе информации во врска со оданочувањето со данокот на личен доход, кликни тука.
ДАНОК НА ДОБИВКА
Даночен обврзник
Согласно Законот за данокот на добивка (ЗДД), обврзник на данокот на добивка е правно лице (субјект) – резидент на Република Македонија кој остварува добивка од вршење на дејност во земјата и странство и постојана деловна единица на странско лице за добивката што ја остварува од вршење на дејност на територијата на Република Македонија.
Предмет на оданочување и даночна основа
од 1994 до 2008 година, даночната основа на која се пресметува данокот на добивка, претставува разликата меѓу:
– вкупните приходи и вкупните расходи, во износи утврдени согласно со прописите за сметковод¬ството и сметководствените стандарди (сметководствената добивка/загуба или финансискиот резултат од работењето во деловната година);
– усогласена (зголемена/намалена) за износот на непризнаените расходи и неоданочивите приходи за даночни цели;
– пресметаниот данок на така утврдената даночна основа се намалува за износот на пресметаниот данок за одобрените даночни ослободувања и олеснувања како и за износот на данокот платен на приходите/добивките, кои домашното правно лице ги остварува во странство, директно или преку својата подружница.
од 2006 година се воведе оданочувањето со данокот по задршка (withollding tax) пресметан на исплатените приходи на странските правни лица остварени во Република Македонија по основ на дивиденди, камати, авторски хонорари, забавни или спортски активности, вршењето на менаџмент, консалтинг, финансиски услуги и услуги на истражување, закуп на недвижности, осигурителни премии за осигурување или реосигурување од ризици и од телекомунијациски услуги помеѓу РМ и странската држава, доколку поинаку не е регулирано со Меѓународните договори за одбегнување на двојно оданочување со земјата во која е резидент примателот на приходот.
Од 2006 година, дел од даночните обврзници се оданочуваат по посебен систем на паушално оданочување на вкупниот приход. Во овој систем беа опфатени домашните правни лица:
– класифицирани како микропретпријатија;
– кои се во сопственост на најмногу две физички лица;
– чиј вкупен приход од било кој извор не надминува 50.000 евра во денарска противвредност;
– остварениот приход од еден купувач или од лице кое е поврзано со купувачот да не надминува 80% од вкупниот приход;
– извршуваат стопанска дејност, освен банкарска, финансиска, осигурителна и дејност во областа на игрите на среќа и забавните игри;
– чиј број на вработени не надминува 9 (девет).
Овој модел од 2007 година, се трансформира во „поедноставен даночен режим за трговските друштва“, со кој се опфатени трговските друштва од Република Македонија кои извршуваат стопанска дејност, освен банкарска, финансиска, осигурителна и дејност во областа на игрите на среќа и забавните игри, чиј годишен вкупен приход по сите основи, не надминува износ од 3,000,000 денари.
Со последните измени на Законот за данокот на добивка од октомври 2011 година, „поедноставениот даночен режим“ се однесува и на трговските друштва класифицирани како мали и микро трговци и правните лица резиденти на Република Македонија кои водат сметководство и изготвуваат годишни сметки согласно Законот за трговските друштв и кои остваруваат вкупен приход над 3,000,000 до 6,000,000 денари. За нив постои опција за доброволно определување за начинот на оданочување-на остварениот вкупен приход или оданочувањето на остварената добивка. Со најновите измени, трговците кои остваруваат годишен вкупен приход по сите основи до 3,000,000 денари, се ослободуваат од плаќање на данокот на добивка.
Од 2009 година во Република Македонија, се применува така наречениот „естонски модел“ на оданочувањето на добивката. Имено, со овој модел, се оданочува само износот на фискалната основа, односно, непризнаените расходи намалени за даночните кредити и за даночните олеснувања и ослободувања, а сметководствената добивка остварена за даночниот период – годината, се оданочува само доколку се распредели за исплата на дивиденди и за други исплати од добивката. Доколку добивката се акумулира и се реинвестира за проширување на дејноста, не е предмет на оданочење.
Во 2010 година, се наметна потребата од воведување на систем кој кај капитално поврзаните друштва – резиденти на Р.Македонија, ќе овозможи добивката која се распределува во вид на дивиденда помеѓу друштвата во ланецот, да не се оданочува повеќекратно. Се воведе „методот на иззeмање“ (principle of exemption) кој предвидува оданочување на распределената добивка во вид на дивиденда да се изврши на крајот од ланецот, кај последниот даночен обврзник кој што распределбата на добивката ќе ја извршува кон акционерите/содружниците–физички лица и кон нерезидентни правни субјекти кои се сопственици на капиталот.
Во 2014 година даночна основа за пресметување на данокот на добивка претставува оданочивата добивка која се утврдува од сметководствената бруто добивка остварена според прописите за сметководство и сметководствените стандарди (како разлика меѓу вкупните приходи и вкупните расходи) зголемена за непризнаените расходи.
Даночен период
Во периодот од 1994 година до 2000 година, утврдувањето на данокот на добивка во текот на годината се вршеше преку привремена (полугодишна) пресметка на данокот за периодот јануари – јуни и конечна (годишна) пресметка на данокот, за деловната година. Во овој период се плаќаа и месечни аконтации на данокот за периодот февруари – јуни, според основата на данокот утврдена во годишната пресметка за претходната година, и за периодот јули – декември во тековната година и за јануари во наредната година, според основата на данокот утврдена во полугодишната пресметка за тековната година.
Во периодот од 2001 година до денес, утврдувањето на данокот на добивка се врши за целата деловна година. Даночните обврзници плаќаат и месечни аконтации на данокот на добивка, за месеците февруари – декември во тековната година, и за месец јануари во наредната година, според висината на даночната основа утврдена во даночната пријава составена за претходната година.
Даночна стапка
Во периодот од 1994 до 1996 година, стапката на данокот на добивка изнесува 30%. Во периодот од 1997 до 2006 година, стапката на данокот на добивка изнесува 15%. За 2007 година стапката на оданочување на добивката утврдена во даночниот биланс, изнесува 12%. Од 01.01.2008 година, стапката на данокот на добивка е 10%.
Стапката на задржаниот данок на пропишаните приходи/добивки на странските правни лица остварени во Р.Македонија, од 01.01.2006 до 31/12/2006 година изнесува 15%. За деловната 2007 година, стапката е намалена на 12%, додека од 01.01.2008 година наваму, истата изнесува 10%, доколку со меѓународните договори за одбегнување на двојното однаночување/ослободување, не е поинаку определено.
За повеќе информации во врска со оданочувањето со данокот на добивка, кликни тука.
Извор:УЈП